Geschokt over rapport Samson? Dan heb je onder een steen geleefd

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3329044/2012/10/10/Geschokt-over-rapport-Samson-Dan-heb-je-onder-een-steen-geleefd.dhtml


Pascal Vrijheid

'Geschokt over rapport-Samson? Dan heb je onder een steen geleefd'

 

OPINIE - Pascal Vrijheid −10/10/12, 10:00

“De staatssecretaris zou de hoofddader in de spiegel moeten zoeken. Ze zat erbij en keek ernaar”

De eindconclusies van de commissie-Samson kúnnen geen verrassing zijn voor politici, zorgverzekeraars en instellingen. Zij moeten de hoofdschuldige vooral in de spiegel zoeken. Dat stelt zorgwerker Pascal Vrijheid. 'De politiek moet hier nu echt werk van maken.' 

De maandag gepubliceerde slotsom van de commissie-Samson heeft staatssecretaris Marlies Veldhuijzen van Zanten (CDA) volgens eigen zeggen 'geschokt'. De commissie onder leiding van voormalig justitie-topvrouw Rieke Samson deed uitgebreid onderzoek naar de omvang van seksueel misbruik in jeugdzorginstellingen. Zij concludeerde onder andere dat misbruik op zeer grote schaal plaatsvindt, dat kinderen in jeugdzorginstellingen tot 2,5 keer vaker slachtoffer zijn dan kinderen die in pleeggezinnen wonen en dat de overheid het seksueel geweld al tientallen jaren lijdzaam toeziet.

In reactie op de conclusies van het onderzoek buitelen zorginstellingen over elkaar heen om 'sorry' te zeggen en roffelt de CDA-beleidsvrouw zich hard op de borst en roept: 'Er moet meer melding worden gedaan, zodat we meer daders kunnen pakken'. De staatssecretaris zou de hoofddader in de spiegel moeten zoeken. Ze zat erbij en keek ernaar. De eindconclusies van de commissie-Samson kúnnen geen verrassing zijn voor politici, zorgverzekeraars en instellingen.

Geld

Als groepsleider in een instelling waar daders en slachtoffers op dezelfde groep verblijven, heb ik gezien hoe de zorgkantoren lak hebben aan de gezondheid van kwetsbare kinderen. Niet het welbevinden van de kinderen en daarbij het voorkomen van (seksuele) geweldsincidenten staat centraal, maar het totaalbedrag onder de streep.

Door dit beleid - aangemoedigd door de neoliberale machtspartijen van de laatste dertig jaar - worden begeleiders, kinderen en hun ouders/vertegenwoordigers met hun rug tegen de muur geplaatst. Dat maakt de aanstelling van oud-minister en huidig voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland André Rouvoet extra wrang. Rouvoet gaat een onafhankelijke commissie leiden, die beleid zal maken om seksueel misbruik te voorkomen. De slager keurt zijn eigen vlees.

Als Veldhuijzen van Zanten daadwerkelijk 'geschokt' is door de aard en omvang van het seksueel geweld in zorginstellingen, dan heeft ze al jaren onder een steen geleefd. Want de omvang van seksueel geweld is al talloze malen in diverse onderzoeken onderstreept. In 2011 concludeerde Rutgers WPF in haar rapport 'Beperkt Weerbaar' - dat overigens in opdracht van het ministerie van VWS is gedaan - dat 61 procent van de vrouwen en 23 procent van de mannen met een verstandelijke beperking ooit het slachtoffer van seksueel geweld is geweest. Helaas blijkt uit de 'geschokte' reactie van de staatssecretaris, dat zij de aanbevelingen uit dit onderzoek ongelezen terzijde heeft geschoven.

Topje van de ijsberg

Was het onderzoek van Rutgers WPF dan het enige signaal? Integendeel. Tal van rapporten verschenen in de afgelopen decennia. Zo schatten seksuologe Ellen Suykerbuyk en orthopedagoog Erik Bosch in hun boek 'Begeleiding van seksueel misbruikte mensen met een verstandelijke handicap' (2005), dat maar liefst 60 procent van alle mensen met een verstandelijke beperking slachtoffer is (geweest) van seksueel misbruik. En Victor Möhlmann, coördinator van een Gronings consultatieteam dat zich bezig hield met de aanpak van seksueel misbruik van verstandelijk gehandicapten, schreef in 1999 in de Volkskrant dat de hoeveelheid gemelde misbruikzaken slechts 'een topje van de ijsberg' kan zijn.

Sociologe Debbie Kooij schrijft in haar doctoraalscriptie 'Mensen met een verstandelijke handicap en misbruik' (2001) dat eenduidige resultaten wat betreft de omvang van misbruik moeilijk te vinden zijn, doordat seksueel misbruik iedere keer op een andere manier wordt geregistreerd. Toch is een dergelijke registratie geen garantie voor een precies en adequaat beeld. Kooij: 'Het is irreëel om dat voor ogen te hebben. Ook al zouden álle gevallen van misbruik op een zelfde wijze worden geregistreerd, dan moet je altijd rekening houden met het onduidelijke aantal - wellicht meer dan de helft - van de gevallen, waar geen ruchtbaarheid aan wordt gegeven, of waar geen aandacht voor kan wórden gevraagd (omdat het slachtoffer bijvoorbeeld ernstig beperkt is).'

Politieke verantwoordelijkheid

Instellingen dragen zelf een grote verantwoordelijkheid. Terwijl topbestuurders miljoenen aan salaris en bonussen binnenharken, beloven omvangrijke managementlagen kwaliteit van zorg en 'continu toezicht' aan kwetsbare cliënten. Ondertussen worden medewerkers op de werkvloer zwaar onvoldoende gefaciliteerd en stapelen de incidenten op. Dagelijks lopen kinderen onverantwoord grote risico's door onbekwaam en verwerpelijk beleid.

Het zijn de politici die willens en wetens grote risico's voor lief namen met hun streven naar marktwerking in de zorg. Niet het welzijn van de zorgvrager, maar zijn opbrengst was van belang. Terwijl de gevolgen van dit beleid consequent aangedragen zijn, hebben politici deze als nevenschade beschouwd, in hun streven naar optimale winstmaximalisatie.

Dit gegeven benadrukt het belang van het onderzoeksrapport van de commissie-Samson. Niet zozeer omdat het nieuwe inzichten brengt, maar omdat het de bestaande hypotheses en eerdere rapporten onderstreept. Laten we hopen dat ook dit rapport niet de zoveelste is die onderin de dossierkast verdwijnt en er niet opnieuw een onderzoek nodig is om de politiek nu écht te bewegen om werk te maken van het voorkomen van seksueel geweld in instellingen. Want ieder slachtoffer is er één teveel.