Jeugdzorg en het ‘Legalisme’

Met het oog op de algemeen betwijfelde aanwezigheid van een normaal geweten bij de gemiddelde medewerker van het AMK, Bureau Jeugdzorg of de Raad voor de Kinderbescherming, wil ik de lezers van Jeugdzorg Dark horse een klein stukje Chinese geschiedenis niet onthouden. Want wat blijkt? Exact dezelfde militante manier waarop jeugdbeschermende organisaties zich verhouden tot ouders en overige familieleden van het kind, treffen we aan in de houding van de ene filosofische school ten opzichte van een andere, in de Chinese oudheid. Ik heb het hier over de scholen van het Confucianisme en het Legalisme, die natuurlijke vijanden waren, omdat de door Confucius gepredikte gezinswaarden (EVRM 8) werden verafschuwd door de aanhangers van het legalisme van Shang Yang. Zij hadden een maatschappij voor ogen die niet bepaald werd door deugdzaamheid en (familie) relaties, maar door de strakke regels van een Staatsprotocol.

In de totalitaire staat draaide alles om de centralisatie van het gezag. Er werd zoveel mogelijk met standaard regels gewerkt en harde maatregelen werden toegepast om andersdenkenden eruit te werken. Er was een verbod op andere filosofische scholen (vergelijk jeugdzorg: andere zorgaanbieders/ onafhankelijke experts) want alleen het legalisme had de juiste ideeën. Er was een onderdrukking van protesterende geleerden (vergelijk Jeugdzorg: Moedwillig doof zijn voor de adviezen van hoogleraren die tegen de belangen van BJz adviseren), er vonden boekverbrandingen plaats (vergelijk Jeugdzorg: het censureren van ouders die internet gebruiken om hun grieven te uiten en hen straffen met minder omgang). De ideale bestuurders voor de legalistische staat waren niet de moreel ontwikkelde mensen, humanitaire personen, of intellectuelen, maar juist de meest gewetenloze mensen, omdat zij zonder genade de wetten zouden toepassen en zich niet zouden laten afleiden door menselijke voor –en afkeuren, zoals binnen het Confucianisme waarbij de familieband zou kunnen leiden tot het bevoordelen van de eigen groep.  

 

Indoctrinatie

Het ideaal van de legalisten was een maatschappij waarin mensen zo geïndoctrineerd waren door de wet (die voor iedereen gelijk van toepassing was) dat deze geheel geïnternaliseerd zou raken en de burgers gedachteloos gevolg zouden geven aan haar voorschriften (Vergelijk gezinsvoogden) Tenslotte zou de wet overbodig worden evenals de regering, want er zou een automatisch juist en ordelijk verlopende samenleving ontstaan waarbij menselijk gedrag identiek zou zijn aan de wetgeving. Het systeem zou zichzelf in stand houden als de strenge middelen en maatregelen er maar diep genoeg ingestampt zouden worden!

 

Ook hier zien we onmiddellijk de ideologie van jeugdzorg en wel met name het gedachtegoed van de bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam, in zijn herhaaldelijk pleidooi voor het ‘overbodig maken van jeugdzorg’ in zijn columns op Binnenlands Bestuur. Want hoe wil deze zo in het oog springende jeugdzorgbestuurder zijn eigen organisatie eigenlijk overbodig maken? Niet langs de weg van de gezinsintegriteit of de ouderschapsintegriteit, waarbij er gewerkt wordt vanuit de concrete hulpvraag en de eigen hulpbronnen van ouders om hun opvoedkundige vaardigheden te versterken of hulp te bieden bij andere zaken die mogelijk spelen. 

 

De Ouder- en Kindadviseur

 

De insteek van Erik Gerritsen is het jeugdzorgsysteem zo alomvattend te maken, dat er geen enkel onderdeel in het leven van mensen meer overblijft waar jeugdzorg en kinderbescherming niets in de melk te brokkelen hebben. Een goed voorbeeld hiervan is de Ouder- en Kindadviseur die in Amsterdam standaard bij de ouders aan huis komt, ook als er geen probleem of hulpvraag bestaat, zes weken na de geboorte van een kind. De O&K, die bij voorkeur de plaats van de huisarts gaat verdringen bij opvoedingsvragen en gedragsproblemen, zodat zoveel mogelijk bezuinigd kan worden op (doorverwijzing naar) specialistische hulp. De O&K is ook gestationeerd in de school en laat zich niet beperken tot een vraagbaak of ‘signaleringsdeskundige’ alleen. Ouders kunnen ook aangesproken worden op hun verantwoordelijkheid voor eigen en andermans kinderen!  

Het mag duidelijk zijn waar dit naartoe gaat. Jeugdzorg kan alleen afgeschaft worden als de hele samenleving is omgetoverd tot één grote jeugdzorg, waarbij we allemaal elkaar en elkaars kinderen in de gaten gaan houden en onmiddellijk alarm slaan als we iets vermoeden. We hoeven daarvoor niets meer te overwegen voor onszelf, of we er wel goed aan doen om onze neus in andermans zaken te steken of te bedenken dat er misschien ook kwalijke gevolgen kleven aan een melding, want met de nieuwe Meldcode, weten we allemaal zonder nadenken wat ons te doen staat. Gerritsen zei het al in één van zijn recente columns: ’Zijn we niet allemaal een beetje jeugdbeschermer?’ Ik zou zeggen, gelukkig nog niet, want dat zou betekenen dat we ook allemaal een beetje verdacht zouden zijn, in de legalistische samenleving. De uiteindelijke bedoeling is dat we een systeem krijgen waarbinnen alles zo goed op elkaar afgestemd is, dat er geen ruimte voor reflectie meer nodig is en zodoende wordt het een volautomatisch protocollair gebeuren. 

 

Ongekende strengheid

In dit licht moeten we het nieuwste plan van Gerritsen opvatten om ouders al van hun kind te beroven na één of twee jaar, indien volgens het oordeel van jeugdzorg (!) gebleken is dat ouders ‘hulpweigeraars’ zijn en niet doen wat juist is voor de veiligheid van het kind. Het is de laatste fase voorafgaand aan het overbodig maken van de wet en de zittende macht, in het legalistische systeem.  Met ongekende strengheid moeten de principes toegepast worden die iedere zorgvuldige overweging overbodig maken, waardoor we een ‘perpetuum mobile’ krijgen dat zijn wrede manifestatie zal continueren vanuit de willoosheid van de mensen zelf.  

Beslissingen baseren op een vastgestelde periode, waarna ouders kinderloos gemaakt mogen worden, zonder te kijken naar de specifieke gezinssituatie, of de aard van de problematiek/hulpvraag is ideaal werken, lijkt me. Zo wordt het voor jeugdzorg (of beter het jeugdzorggedachtegoed dat Alomtegenwoordig wordt) nog makkelijker om gezinswaarden om zeep te helpen. De eigen verantwoordelijkheid in het handelen van jeugdbeschermers wordt nog verder naar de achtergrond gedreven. Er hoeft niet eens meer gemotiveerd te worden, want de termijn zelf bepaalt dat het in het belang van de jeugdige is om voorgoed van de eigen familie te worden losgesneden. Een perfect systeem.

 

Sven Snijer