Krijsen als een mager varken

19 november 2013

Een lam schijnt zich gewillig naar de slachtbank te laten leiden. Zo wil het spreekwoord althans, terwijl een varken zijn misnoegen duidelijk kenbaar maakt en een mager varken kennelijk nog uitgesprokener. Ik weet niet wie beter af is: het varken of het lam. Beide worden geslacht en misschien is dat lijdelijk ondergaan dan nog wel het beste. Maar een varken gedraagt zich als een varken en daar verander je niks aan.

Reageer ik als een mager varken op het wetsvoorstel om de gezondheidszorg voor kinderen met psychische aandoeningen over te hevelen naar de gemeente? Vreemd zou dat niet zijn. Door de genen of door de opvoeding ben ik niet in de wieg gelegd dan wel opgevoed tot kalm ondergaan. Van huis uit heb ik geleerd in heftige termen te denken over het gevaar wat ons bedreigt en het leed wat op ons pad komt. Mijn moeder hield niet van half werk.

Wij waren thuis niet ziek maar doodziek, niet misselijk maar kotsmisselijk, niet rillerig maar hondsberoerd, niet moe maar afgedraaid en niet verdrietig maar zielsverdrietig. We waren voortdurend aan het eind van ons Latijn, konden geen pap meer zeggen of vielen om van moeheid. Bij ons regende het niet maar het plensde. Het was geen rotweer maar noodweer. Het waaide een storm, de helft van de winter was het spiegelglad en bitterkoud en als het écht koud was bitter-bitterkoud. En als we een half uur te laat waren dan was mijn moeder dodelijk ongerust.

Nee, geen pasteltinten in huize Oosterhoff.

Overdreven?

Zou ik daarom die nieuwe Jeugdwet rampzalig voor de geestelijke gezondheidszorg noemen? Is dat overdreven? Dat is wel wat de heer Gerritsen van Bureau Jeugdzorg Amsterdam ons verwijt. In een interview in het Parool zegt hij: ‘Het is bangmakerij wat de jeugdpsychiaters nu doen terwijl ze er juist voor zijn om mensen van hun angst af te helpen.’

Dat klopt niet helemaal, wat meneer Gerritsen zegt. Angst moeten we niet meteen als ziekte bestempelen waar mensen vanaf geholpen moeten worden. Dat is immers medicaliseren. Angst is een hele normale en nuttige emotie. Pas als het overmatig is en verstorend voor het functioneren dan komt de psychiatrie eraan te pas. De vraag is dus of we mensen terecht waarschuwen of onnodig bangmaken.

Ontzorgen, demedicaliseren en normaliseren

Gemeentes zijn erop gebrand dat niet alleen de jeugdzorg maar ook de jeugd-ggz overgeheveld wordt. Niet gehinderd door veel detailkennis maar met een blijmoedig geloof in vooruitgang, stralen ze een gretigheid uit om dit varkentje eens grondig te wassen. Wat zijn ze van plan?

Ontzorgen, demedicaliseren en normaliseren. Dat ontzorgen klinkt al als ontwormen. Het verwijderen van een lastige parasiet. Demedicaliseren voorspelt ook weinig goeds voor geestelijke gezondheidszorg voor kinderen. Normaliseren zou minder eng hoeven zijn want dat proberen we in ons werk te doen. Hier klinkt het echter vermanend: doe even normaal, doe niet zo moeilijk!

Minder zorg, minder gezondheidszorg en doe even normaal. Ik vind dat krijsenswaardig. Je zou dat eens van de kindergeneeskunde moeten zeggen. Iedereen zou op zijn achterste benen staan en briesen van verontwaardiging. Maar dat is meer iets van een paard.

Big Bang

Als ik Kees Bakker van het Nederlands Jeugdinstituut mag geloven dan gaan we een Big Bang tegemoet. Een Big Bang! De uitspraken van mijn moeder zijn daarbij vergeleken flets. Jeugdzorg spreekt inmiddels van massaontslagen. Alle reden om te blijven krijsen als een mager varken. In de Jeugdwet komt het woord gezondheidszorg niet voor. ‘Ach ze zijn bang voor hun baantje’ hoor ik wel als tegenwerping tegen de kritiek op de transitie. Bang zijn voor je baantje is bij de 60.000 ondertekenaars van de petitie hooguit bij vijf procent aan de orde.

Kinderen en hun ouders

Deze overheveling treft ook en vooral kinderen en hun ouders. Als je kind een psychisch probleem heeft moet je straks eerst aan de keukentafel met mensen uit je netwerk zoals school en familie. Kijken of je er zelf niet kunt uitkomen. Ik word daar misselijk van. Onder ogen moeten zien dat je kind hulp nodig heeft is niet gemakkelijk.

Lekker dan: zo’n ballotage waarbij je je hele hebben en houwen op tafel moet leggen met de buren, de school, de huisarts en je schoonfamilie erbij. Mijn hemel, sta ouders bij! Je kind heeft misschien een psychische aandoening en jij moet je dit laten aanleunen. En als je deze ronde doorkomt, krijg je misschien een verleningsbeschikking van de gemeente. Lekker om met je anorectische dochter zo’n traject af te leggen of met je dwarse zoon, die later een autismespectrumstoornis blijkt te hebben of met je angstige kind die paniekaanvallen heeft.

Louter aannames

Op den duur gaat wat er overblijft van gezondheidszorg voor deze kinderen ook nog eens enorm achteruit in kwaliteit door minder wetenschappelijk onderzoek, minder animo voor het vak en vele andere problemen. En waarop is dit wetsvoorstel helemaal gebaseerd? Op louter aannames. Geen enkel onderzoek dat aantoont dat er werkelijk sprake is van medicaliseren, geen enkel proefproject dat aantoont dat de voorgestelde maatregelen effectief en kostenbesparend zijn.

Het varken krijst en gilt. Mijn moeder zei als ze iets beslist niet wilde: ‘Ik heb nog liever dat een beer me opvrat!’

---

De Eerste Kamer behandelt de wet zorgvuldig.Tekenen van de Petitiejeugdggz is dus nog steeds zeer zinvol. Inmiddels 60.000 tekenden www.petitiejeugdggz.nl waaronder tienduizenden ouders, duizenden zorgprofessionals en bijna duizend hoogleraren.