'Contact zoeken met Jeugdzorg: fout' Geen waarheidsvinding, tot frustratie van de ouders

De Volkskrant 

ANNEKE STOFFELEN − 13/04/11, 00:00

Anne Felicitas' zoon werd uit huis geplaatst. Het laat zien hoe het mis kan gaan als hulpverleners zich niet door feiten laten leiden. 

Ze werd door de gezinsvoogd een borderliner genoemd en een hoer. Anne Felicitas, de 41-jarige moeder van Kevin (nu 9), klopte aan bij Bureau Jeugdzorg omdat ze veel problemen had met haar ex-man, een stalker. Maar in plaats van hulp, leverde het haar een uithuisplaatsing van haar zoontje op.

'De vader van Kevin beet me toe: als ik mijn kind niet meer mag zien, zie jij hem ook niet meer', zegt Anne Felicitas. Haar ex-man Gerard werd meerdere keren veroordeeld voor bedreiging en geweldpleging. Niettemin slaagde hij er jarenlang in de instanties naar zijn hand te zetten.

'Wij doen niet aan waarheidsvinding', is het adagium dat ouders van Bureau Jeugdzorg te horen krijgen als zij het niet eens zijn met rapportages. Gezinsvoogden maken van ontmoetingen met een familie een verslag en schatten op basis daarvan in, in overleg met collega's, welke hulp het beste is voor het kind. Verhalen van de ene ouder over de ander worden opgetekend en gewogen, maar niet per se op feiten gecheckt.

Klachten van ouders

Maar het verhaal van Anne Felicitas maakt pijnlijk duidelijk hoe het mis kan gaan als hulpverleners zich niet laten leiden door feiten. 'Ze hebben zich zo gemakkelijk laten manipuleren door hem. Gerard heeft twee kanten. Als hij nu zou binnenlopen, zou jij ook denken: dat is een leuke vent. Hij werkt keihard, heeft altijd goede zin. Als hij alleen met mij was, ging dat masker af.'

De Volkskrant ontvangt vaker klachten van ouders die zeggen te zijn benadeeld omdat Bureau Jeugdzorg zich niet op feiten baseert. Die verhalen zijn meestal niet op betrouwbaarheid te controleren. Maar Anne Felicitas heeft met succes een jarenlange strijd gevoerd om haar gelijk te halen. Opgetogen laat ze de excuusbrief zien: 'Gedurende de ondertoezichtstelling is er zowel in het mondelinge contact met de uitvoerende gezinsvoogden als in de geschreven contactjournaals sprake geweest van een verkeerde woordkeuze.' En: 'Bureau Jeugdzorg Utrecht biedt haar oprechte excuses aan.'

Gerard ontpopte zich tot een gewelddadige stalker op het moment dat Anne Felicitas de relatie met hem verbrak. Hij achtervolgde haar, sprong een keer door de ruit van de woonkamer toen zij tv zat te kijken, dreigde haar dood te steken. In een paar jaar tijd zagen moeder en zoon ongeveer tien blijf-van-mijn-lijfhuizen. 'Op een gegeven moment kon ik de stress niet meer aan en heb ik contact gezocht met Bureau Jeugdzorg. Achteraf een cruciale fout.'

Anne Felicitas volgde het advies op om vrijwillig mee te werken aan een ondertoezichtstelling, omdat ze dan snel hulp zou ontvangen. In de zomer van 2004 deed de Raad voor de Kinderbescherming onderzoek. Het rapport was helder: omgang met zijn vader vormde een te groot risico, dus voorlopig zou Kevin geen contact met hem mogen hebben. Anne Felicitas wordt omschreven als 'zeer betrokken bij haar kinderen' (ze heeft ook nog een dochter van inmiddels 20). De kinderrechter deelde die conclusie.

Enkele maanden later dringt Bureau Jeugdzorg aan op contact tussen Kevin en zijn vader. Anne Felicitas is als de dood dat haar ex haar zoontje iets aandoet. Achteraf bleek dat de gezinsvoogd na de eerste ontmoeting noteerde dat Anne zou lijden aan een borderlinestoornis en als prostituee werkte. Onjuiste informatie afkomstig van ex Gerard. Het is gebruikelijk dat hulpverleners van alle ontmoetingen verslag doen in contactjournaals. Deze verslagen zijn bedoeld voor collega's, zodat een zaak gemakkelijk kan worden overgedragen. Ook de tweede en de derde gezinsvoogd van Kevin kregen dus te lezen dat Anne Felicitas van lichte zeden was en leed aan een psychische stoornis.

De contactjournaals worden in principe niet aan ouders voorgelegd, maar Anne Felicitas heeft voor de klachtenprocedures alles opgeëist. 'Er wordt neerbuigend over mij geschreven.' 'Hier: 'Moeder gedraagt zich wel erg slachtofferig'. Op een gegeven moment krijgt Anne zelfs te horen dat ze wat meer begrip moet opbrengen voor zijn 'ziekte'.

Begin 2005 besluit Bureau Jeugdzorg Kevin voorlopig bij zijn vader te laten wonen, omdat Anne niet langer meewerkt aan de omgangsregeling. Van Gerard krijgt Kevin te horen dat zijn moeder is overleden. Intussen geeft hij het jongetje slecht te eten en bedreigt hij Kevin. Als Anne Felicitas na twee maanden de instanties weet te overtuigen van de gewelddadige neigingen van haar ex, doet de politie met vier man een inval bij Gerard.

Een welgemeend 'sorry'

Kevin wordt naar een pleeggezin gebracht, omdat Bureau Jeugdzorg meent dat Anne Felicitas door haar vermoeide toestand niet in staat is voor haar kind te zorgen. Zelf begrijpt ze niet waarom. 

Het gerechtshof Amsterdam ook niet, want in mei 2005 wordt bepaald dat Kevin zo snel mogelijk terug moet naar huis.

Gerard probeert nog om bij Kevin en Anne in de buurt te komen. Later bepaalt de rechter dat hij geen contact meer mag hebben.

In de afgelopen jaren is Anne Felicitas in verschillende klachtenprocedures in het gelijk gesteld. Maar nooit krijgt ze datgene waar ze zo naar hunkert: een welgemeend 'sorry' wat leidt tot een civiele rechtszaak. Omdat moeilijk te bewijzen is dat de schade die Anne Felicitas en haar zoontje hebben geleden, direct het gevolg is van fouten door Bureau Jeugdzorg, raadt haar advocate haar aan in te stemmen met een schikkingsvoorstel: schriftelijke excuses voor de gemaakte fouten. Anne Felicitas neemt daar genoegen mee.

Ze probeert haar leven en dat van haar zoon zo goed mogelijk op te pakken. 'Ik was mijn huis kwijt, mijn werk, en heb jarenlang in therapie gezeten. Met Kevin gaat het nu goed, maar hij heeft een klap meegekregen die hij misschien wel nooit meer te boven komt. Verlatingsangst zal hij altijd houden. En dat allemaal omdat de hulpverleners zich al die tijd hebben laten inpakken door de verhalen van Gerard.'

Tot frustratie van benadeelde ouders, zeggen Bureau Jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming steevast niet aan waarheidsvinding te doen. Zij handelen uit belang van het kind. En dat is erbij gebaat dat, bijvoorbeeld in het geval van mishandeling, snel wordt ingegrepen en niet eindeloos wordt afgewacht tot onomstotelijk is vast komen staan dat er klappen vallen.

Toch ontslaat dat de instanties niet van de plicht om beweringen te toetsen, oordeelde de Nationale Ombudsman in andere zaak van een valselijk beschuldigde ouder. 'Indien zij een verklaring belangrijk vinden om daarmee een bepaalde beslissing te rechtvaardigen dan moet zoveel mogelijk de ware toedracht worden onderzocht. Alleen de beweringen die getoetst zijn kunnen als feiten in de rapportages worden opgenomen zodat de rechter zich daarover een gemotiveerd oordeel kan vormen.' Werkers bij BJZ kunnen teveel op hun eigen inzicht vertrouwen', bevestigt oud-kinderrechter Quik-Schuit.

’Het gezin is helemaal weg’ 

http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1088926/2010/02/09/rsquo-Het-gezin-is-helemaal-weg-rsquo.dhtml

Iris Pronk − 09/02/10, 00:00 

Eén op de tien meldingen van kindermishandeling blijkt na onderzoek onterecht. Nog eens 15 procent krijgt het stempel ’onbevestigd’. Sylvia (29) en haar man werden ten onrechte beschuldigd. Daar lijden zij nog steeds onder: „Het vertrouwen in mensen is compleet kapot.”

Sylvia en Johan: "Je wantrouwt elkaar, de intimiteit is weg." (WERRY CRONE, TROUW)

Haar gezin is kapot, zegt Sylvia (29). Door drie telefoontjes naar het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK).

Kapot, verwoest, voorbij. Er zweven zware woorden door de woonkamer van een keurig, Twents jarendertighuisje. Hun leven ís ook zwaar, zegt Sylvia, sinds zij en haar man werden ’verdacht’ van kindermishandeling.

Dat gebeurde in het voorjaar van 2007. Onaangekondigd stond er een medewerkster van het AMK op de stoep van Sylvia en haar man Johan (32). Met de vraag of ze even mocht komen praten over hun dochter Simone (toen 6) en zoon Max (3,5). Aanleiding hiervoor waren de drie telefoontjes, kort na elkaar, over mogelijke problemen in het gezin. Zo zouden de kinderen er ’onverzorgd’ bijlopen.

’Gek verhaal’, dacht Sylvia, die zichzelf afficheert als een gewone, nette moeder, die haar kinderen naar behoren wast, kamt en kleedt. „Ik zei tegen die mevrouw: trek alles maar uit de kast, bekijk alle fotoboeken, ik heb niks te verbergen.”

Wat volgde was een gezinsonderzoek, zoals de twintig AMK’s in Nederland er jaarlijks vele duizenden doen. De huisarts, de school, het consultatiebureau, alle bij het gezin betrokken professionals en instanties kregen vragen voorgelegd over de vader, de moeder en hun kroost. Hoe functioneert het kind op school, zit het goed in zijn vel, hoe is uw contact met de ouders, heeft u ooit een vermoeden van kindermishandeling gehad?

Dat onderzoek was niet zo leuk, vond Sylvia; vraagtekens bij de opvoeding maakten haar en haar man onzeker. Maar ’de grote klap’ kwam in de zomer van 2007, toen het onderzoek al bijna was afgerond. Het echtpaar mocht een kopie van hun dossier komen ophalen bij het AMK, en las toen pas wat de precieze inhoud van de meldingen was.

Onder meer: de ouders doen aan partnerruil, ze hebben seks in het openbaar, er komen veel mannen over de vloer waar mogelijk seks mee is, het meisje leeft in haar eigen wereld. En, het ergst van alles: ’vader zou handtastelijk zijn bij Simone’.

Paf. Daar stond het. Incest. Een ’horrorfilm’, zo noemt Sylvia het. In de eindrapportage van het AMK, die enkele dagen later in de bus viel, stond weliswaar dat uit het onderzoek „niet naar voren gekomen is dat er sprake zou zijn van seksueel misbruik door ouders.” En de school en de huisarts hebben zich ’vierkant achter ons opgesteld’, zegt Sylvia. Maar door dit alles voelde het echtpaar zich toch niet vrijgepleit.

De suggestie van misbruik en bandeloze seks legde een bom onder alle verhoudingen binnen het gezin. Om te beginnen die tussen Johan en zijn vrouw. „Het had niet veel gescheeld, of we waren uit elkaar gegaan”, zegt Sylvia. „Je wantrouwt elkaar, de intimiteit is weg, je gaat twijfelen: kan ik hem wel alleen laten met de kinderen? Moeders bleef vanaf toen elke avond thuis.”

Inmiddels is het vertrouwen tussen de twee partners weer hersteld. Al staat hun relatie volgens Sylvia nog steeds ’continu onder druk’. Ze durft, zegt ze, niet meer met haar man te vrijen, vanwege al die rare seksverhalen, waar trouwens niks van klopt: „Seks was altijd al een beetje taboe voor mij, maar nu helemaal.”

Tussen de ouders en de twee kinderen is sinds de zomer van 2007 iets blijvend veranderd. Sylvia: „Het gezin dat je hebt opgebouwd, is gewoon weg.”

Haar man (type zwijgzame, ruwe bolster, bouwvakker van beroep), die ook aan tafel is aangeschoven, geeft een voorbeeld: „Laatst kwam Simone thuis uit school met een bultje op haar knie. Toen zei ik: ’Hou je kleren aan, wacht maar even tot mama thuis is’.”

Zij willen, zegt Sylvia, het meisje niet meer naakt zien. Dus niet tegelijk rommelen in de badkamer, geen hulp bij het afdrogen. En dat geldt ook voor hun zoon. Johan: „Ik stond vroeger met mijn vader onder de douche. Dat doe ik dus niet met mijn zoon.” Sylvia: „De kinderen staan op zichzelf.” Sinds de meldingen bij het AMK wordt er nauwelijks meer geknuffeld in het gezin.

Dat komt door ’pure angst’, zeggen Sylvia en haar man. Dat er ooit weer een melding komt, dat knuffelen verkeerd wordt uitgelegd, dat ze uiteindelijk hun kinderen kwijt raken. Om die reden zijn ook de speelafspraken van hun kinderen geminimaliseerd en logeerpartijtjes afgeschaft. Want wat nou als Simone ruzie krijgt met een vriendinnetje, en dat vriendinnetje neemt wraak door te beweren: ’Haar vader heeft aan me gezeten’?

Het ellendige van seksueel misbruik is dat je het tegendeel niet kunt bewijzen, zegt Sylvia: „Het stempel blijft eeuwig op zijn hoofd staan. Hij heeft een strafblad, het staat alleen niet op papier.”

De twee hebben hun verhaal meteen aan de hele omgeving verteld. Maar was het niet slimmer geweest om de inhoud van de melding te verzwijgen? Nee, zegt Johan: „Wij zijn een open boek, ik heb niks te verbergen.” Nee, zegt ook zijn vrouw: „Als je het verzwijgt, en mensen komen er later achter, dan denken ze helemáál: waar rook is, is vuur.”

Neemt het echtpaar deze melding, die bij het AMK waarschijnlijk als ’onbevestigd’ te boek staat, niet té zwaar op? Zou het niet verstandig zijn als ze hulp zochten, om de klap van de beschuldiging samen weer te boven te komen? Sylvia verwacht daar weinig heil van: „Straks leert Johan van een therapeut om weer met Max onder de douche te durven. En dan komt er wéér een aanklacht.”

Hun verhaal heeft nog een scherpe kant. Het stel wordt gekweld door de vraag: wie heeft ons bij het AMK aangemeld? Ze hebben ’met drie advocaten’ geprobeerd om de namen van de melders te krijgen. Tevergeefs: het AMK beschermt de anonimiteit van mensen die vermoedens van kindermishandeling uiten.

Sylvia’s zus heeft in die bewuste zomer, weken na afsluiting van het dossier, overigens wel bekend. Op verzoek van Sylvia komt zij, hoogzwanger, de verslaggeefster haar kant van het verhaal vertellen. Dat is te complex om hier weer te geven. Maar ze heeft spijt, zegt zus, van haar telefoontje naar het AMK dat ’hooguit vijf minuten duurde’: „Ik ben boos op mezelf.” Want: „Ik heb zelf nooit geen problemen gezien hier.”

Het echtpaar denkt dat er nog meer melders zijn geweest, ze hebben vermoedens, maar geen bewijzen. Het vreet aan ze, zegt Sylvia: „Ik vertrouw al moeilijk mensen. Nu is dat vertrouwen compleet kapot.”

Omwille van de privacy van de kinderen zijn de achternamen van de ouders weggelaten en de voornamen Simone en Max gefingeerd.