De dubbele werkelijkheid van Erik Gerritsen

Erik Gerritsen, wie kent hem niet? Het symbool van de nieuwe, blije jeugdzorg, waar we achter het masker van de nieuw ontdekte menselijke waardigheid van de cliënt, dezelfde streken aantreffen als die waar jeugdzorg in het verleden al last van had. De bestuursvoorzitter van BJAA (thans Jeugdbescherming Regio Amsterdam), de meester-mooiprater en kampioen ‘toegeven zonder iets toe te geven’, die in elke casus waar het is misgegaan kosten noch moeite spaart om persoonlijk te komen uitleggen waarom het toch goed is gegaan.

Verscheidene casussen waarbij Gerritsen geprobeerd heeft recht te breien wat krom is, zijn door onze redactie goed bestudeerd (waaronder ons eigen verhaal). Niet allemaal hebben we ze naar buiten gebracht, omdat dit soms de wens was van ouders, in verband met het verloop van de zaak en soms omdat we ze liever wilden bewaren voor toekomstige publicaties in boekvorm. Het meest opvallende van de jeugdzorgstrategie is het uiterlijke vertoon van welwillendheid en begrip voor de ‘begrijpelijke emoties’, maar de verborgen vastbeslotenheid om geen letter van de onrechtmatigheden in het eigen handelen te bevestigen. 

Een goed voorbeeld hiervan is het nieuwtje dat ons bereikte van één van de mensen uit ons netwerk, die persoonlijk met Gerritsen had gesproken, onder andere over onze casus. Die hoorde een ander verhaal dan de officiële versie waar wij kennis van hadden genomen. Bij een bezoek bij ons thuis was de jeugdzorgbaas van mening dat er niet anders gehandeld had kunnen worden door zijn medewerkers dan ze hadden gedaan. Na een stevig tegenwicht te bieden in de eerste helft van het gesprek, bleek voor mij dat het klimmen was tegen een zeephelling en boog ik het gesprek maar naar de menselijkheid en de emoties. Dat was voor iedereen die bij het gesprek aanwezig was (mijn vrouw en ik, Gerritsen en de teamleider AMK) een gemeenschappelijke grond en het gesprek kon daarmee 'positief' worden afgesloten.

Inhoudsloze betrokkenheid

Maar was 'begrip' voor de emoties hetgeen geweest waar mijn vrouw en ik op uit waren? Driewerf neen! Waarheid, is waar wij op ingezet hadden en het toegeven door jeugdzorg van blunders en (moedwillige) fouten en overdrijvingen, die ons als ouders zoveel gevaarlijker neerzetten dan met de feiten in overeenstemming was. Wij waren zeer verontwaardigd over het optreden van  diverse instanties en hadden daar alle reden toe. Voor het merendeel van onze klachten en vermoedens hebben wij naderhand het bewijs in handen gekregen, maar voor ons perspectief in de situatie was op dat moment geen enkele ruimte. Wij waren a-priori door de professionals in een hoek gezet en een superheld die daar weer uitkomt, zonder waarheidsvinding.

Tegen de eerder genoemde persoon die met Gerritsen ‘off the record’ het gesprek had gevoerd, had hij toegegeven dat er in de casus van Sven en Ranada zowel door de gemeente als door jeugdzorg fouten waren gemaakt, maar een dergelijke verklaring hebben wij nooit op papier mogen ontvangen. Zo is het dus gesteld met de waarheid van jeugdzorg. Natuurlijk vertelt Gerritsen tegen journalisten dat Jeugdzorg Dark horse een goed geïnformeerde blog is, want een ander prijzen maakt jezelf sympathiek. (‘En ik prees hem het graf in!’ , zei Sonneveld.) Maar als wij dan zo’n goed geïnformeerde blog zijn, waarom wordt er dan op zaken niet inhoudelijk ingegaan en krijgen alleen anderen te horen dat er in onze zaak dingen mis gingen?

Ontbrekende schakel in het (mis)handelen door jeugdzorg

Een ander voorbeeld van Gerritsen zijn vergoelijking, waarbij de toenaderingspoging en de afweer hand in hand gaan, is de eeuwige bliksemafleider van de ‘perverse prikkels’. Altijd weer voert hij ze aan, om de onmogelijke stelling te verdedigen dat er ‘goede mensen werken in een pervers systeem’. 

Zijn columns op Binnenlands Bestuur staan er vol mee. Hij heeft graag de persoonlijke loyaliteit van zijn medewerkers en kan ze daarom niet rechtstreeks verantwoordelijk houden voor hun fouten en onmenselijkheden. De reden voor het jammerlijke falen van jeugdzorg in veel zaken schuift hij liever naar boven. Het ‘systeem’ heeft de schuld.

En natuurlijk heeft hij daar gelijk in, want het systeem draagt ook schuld, maar zijn medewerkers niet minder! Het is deze magische verbinding tussen het systeem-falen en het persoonlijk falen van medewerkers dat aandacht behoeft. Hoe kunnen perverse financiële prikkels ervoor zorgen dat er onterecht kinderen uit huis geplaatst worden, terwijl daarbij de uitvoerende mensen niets te verwijten valt? Hoe gaat dat precies in zijn werk? Het spreekwoord ‘waar je mee omgaat wordt je mee besmet’ geeft al een kleine indicatie. Criminelen die in de gevangenis zijn afgekickt en die van plan zijn een nieuw leven te beginnen, merken dat wanneer ze teruggekeerd in hun oude omgeving weer met dezelfde mensen in aanraking komen, toch vaak weer verkeerde keuzes maken. Maar ze blijven persoonlijk aansprakelijk, want als ze voor de zoveelste keer voor de (straf)rechter verschijnen kunnen ze het misdrijf niet afschuiven op hun omgeving en vroegere vrienden. Waarom jeugdzorgmedewerkers dan wel?

Systeem van perverse prikkels als postulaat

Dit is de eerlijkheid en de leugen van Gerritsen inéén. Toegeven dat er dingen fout gaan (altijd op metaniveau – er worden fouten gemaakt-  nooit een persoon, een specifiek geval) maar dat ligt niet aan de medewerkers. Nee, het ligt aan de treurige manier waarop de medewerkers moeten functioneren, in een systeem dat ze niet ondersteunt. Heel goed, dan kan zo zijn, maar wat gebeurt er met mensen die gefrustreerd raken als er dingen niet gaan zoals ze bedoeld of gehoopt hadden? Wat overkomt eenieder die zijn stinkende best doet, maar door gebrek aan deskundigheid, levenservaring en te weinig ondersteuning van het management, daarvoor niet de beloning en de waardering krijgt? Die mensen worden narrig! Die voelen de behoefte om ergens compensatie vandaan te halen en dat doen mensen in het algemeen bij voorkeur bij personen die zwakker zijn (staan) dan zijzelf. Er moet een gelegenheid zijn om iemand een hak te zetten en je macht te botvieren zonder dat dit gevolgen heeft. Want de machtsmisbruiker is in wezen een zwakkeling en als het in openbaarheid komt wat hij heeft gedaan, raakt hij in paniek. En wie kent niet de mediacampagnes van Bureau Jeugdzorg en de bestraffing van ouders die hun ellende in de media openbaar willen maken, wanneer er iets dreigt uit te lekken?

Perverse prikkels maken geen fouten en schrijven geen leugens in rapporten en zetten ook geen rechters op het verkeerde been. Perverse prikkels leidden mensen niet naar een doodlopend moeras met hun inhoudelijke klachten. Perverse prikkels draaien geen omgangsregeling de nek om, van ouders die gegronde redenen hebben om zich door jeugdzorg geschoffeerd en besodemieterd te voelen. Dat doen mensen. Gerritsen vult het plaatje nooit verder in, hoe de fouten in de jeugdzorg op mechanische manier tot stand komen. Op macro-niveau zijn er perverse prikkels en kinderen worden onterecht uit huis geplaatst, maar de medewerkers die er tussen staan, valt op miraculeuze wijze niets te verwijten…?

Een meisje van zes

Onze dochter werd misbruikt op een school door medeleerlingetjes. Omdat de zedenpolitie Amsterdam weigerde goed onderzoek te doen werd haar verhaal afgedaan als een kinderfantasie en later door de AMK-medewerkers als ‘aangeprate verhalen over misbruik’, waardoor wij opeens schuldig waren aan kindermishandeling. 

Een half jaar later vonden wij een krantenbericht van vijf jaar daarvoor, waarin stond dat op een andere school, in Almere, van dezelfde scholenorganisatie Koninklijke Kentalis, ook misbruik was geweest tussen kinderen onderling, in dezelfde leeftijdscategorie als onze dochter (toen zes jaar). Het misbruik had in de klas plaatsgehad, omdat de leerkrachten de kinderen regelmatig alleen lieten. Maar onze dochter en wij als ouders werden uitgemaakt voor leugenaar! 

Therapie toonde naderhand aan dat haar hele verhaal klopte en godzijdank had de behandeling op haar een positief effect, zodat wij zonder jeugdzorg-'hulp' ons leven weer konden voortzetten als gezin. Niemand van de personen waar wij indertijd mee te maken hadden, van welke instantie dan ook, heeft achteraf de verantwoordelijkheid genomen en recht gezet wat scheef was. De inzet van het AMK was kinderbeschermingsmaatregelen geweest, maar gelukkig was er een ouder en meer ervaren gedragswetenschapper van de Raad voor de Kinderbescherming die dat heeft voorkomen (de therapie door ons ingezet, bracht toen al dingen aan het licht).

Traumatherapie tegenhouden

Als het een klein beetje anders was gelopen, had het AMK haar zin gehad. Dan was ons gezin onder toezicht gesteld en dat zou gezien ons onafhankelijke karakter en zin voor rechtvaardigheid zeker zijn geëscaleerd naar nog meer jeugdzorgellende en misschien ook geweldpleging, want in die periode werden wij tot het uiterste beproefd. 

Er zou een zes-jarig (autistisch) misbruikt meisje door de instanties gewoon zijn teruggestuurd, naar dezelfde school, naar dezelfde klas (wij werden ook schuldig bevonden aan pedagogische verwaarlozing wegens kind thuis houden na het misbruik) omdat het misbruik officieel nooit was gebeurd. En daar had het AMK voor willen zorgen door achter onze rug om te proberen de trauma-therapie tegen te houden, waar ze volstrekt niet toe bevoegd waren, omdat wij nooit onder toezicht hebben gestaan. Op dit soort onfrisheden is Gerritsen, net als over de leugens die vanuit het gemeentehuis op het hoogste niveau over ons gezin werden verteld aan een journalist van Elsevier, nooit ingegaan. Hij houdt het bij het bespreken van de casus liever bij het protocol en staat niet stil bij het lot van een autistisch meisje, dat zonder twee ouders die voor de waarheid zijn blijven vechten, heel wat gruwelijker had kunnen zijn.

Sven Snijer