De verdachtmakingscultuur

Geen oprechte interesse

Ik herinner me het instinctieve gevoel van afkeer dat mij bekroop, bij het gesprek op het AMK-kantoor, bij de vragen die mij met een schijn van neutraliteit werden voorgelegd. Vragen die ik niet wenste te beantwoorden. Niet omdat ik het vervelend vindt om over mijzelf te praten, want de psyche van de mens (en vooral die van mijzelf) boeit mij ten zeerste. Maar voor vragen over de diverse onderdelen van mijn leven, zoals werk, kinderen, relatie, familie, overtuiging, etc, verlang ik wel een gesprekspartner die deze vragen stelt vanuit een oprechte interesse, vanuit medemenselijkheid en leergierigheid. Ieder mens heeft zijn of haar verhaal en wie weet kun je van iemands levensgeschiedenis iets opsteken. Voor mij zijn problemen nooit problemen in de gevaarlijke zin van het woord, als daarbij tenminste het gesprek door beide gesprekspartners wordt opgevat als een leerproces, een gezamenlijke ontdekking van de verborgen elementen van de pscyhe, die onbegrepen negatief uitwerken, maar die bewust gemaakt voor een groter groeipotentieel zorgen.  

Speurtocht naar ‘strafbare’ feiten

Maar zo’n iemand had ik niet voor me. De schijnbare achteloosheid waarmee mij de vragen gesteld werden, kon niet verhoeden dat mijn ‘niet-pluisgevoel’ al de rode waarschuwingsvlag omhoog hief. Dit was geen interesse, dit was geen neutraal in kaart brengen van gegevens, dit was een speurtocht naar strafbare feiten. Het was dan ook geen gesprek te noemen in de normale zin van het woord. Het zou op geen enkele manier iets vruchtbaars kunnen opleveren voor beide partijen, enkel voor degenen die tegenover mij zaten. En vruchtbaar kan hier opgevat worden als ‘belastend’. Dat zou de maximale uitkomst worden van het gesprek; belastend materiaal. Want of ik een leuke vader ben en mijn vrouw werkelijk gelukkig is met ons huwelijk, is iets wat ze aan de andere kant van de tafel helemaal niet willen weten! ‘Ja, hebben jullie zo’n goede relatie?’ vroeg de vertrouwensarts met een lichte nijd in haar stem.  

De realiteit van het leven

Wat moet je daar verder op antwoorden dan een triomfantelijk en defensief ‘Ja!’? Op dat vlak zouden ze ons zeker niet pakken, want mijn vrouw en ik vormen in dit soort situaties per definitie één blok. Dat is vooral voor mensen die niet zo’n stevige relatie met hun partner hebben, tegelijk irritant en bedreigend. En de casemanager met haar opgefokte dwarse gelaatsuitdrukking leek mij nu niet de persoon om mee te praten over de ups and downs in een gezonde, langdurige relatie.

Ik geloofde niet dat zij daar de subtielere lagen in zou kunnen begrijpen. Het verloop van zo’n proces vanaf de eerste ontmoeting, wanneer je verliefd bent, gefascineerd door de ander, die zo nieuw is in je leven, maar tegelijkertijd zo overbekend. Alsof je elkaar niets hoeft uit te leggen, terwijl je elkaar overspoelt met alles wat je je hele leven al tegen iemand had willen zeggen. En dan na die roes, de realiteit van het samenleven, het verbinden van twee verschillende karakters, die ook nog eens (iets te snel) de verantwoordelijkheid op zich hadden genomen van kinderen. Kinderen die ook wat meer zorg en aandacht nodig hadden dan andere kinderen, iets waar je inderdaad van te voren geen rekening mee houdt als je jong bent en het hele leven nog voor je ligt als een verlengstuk van je dromen.    

Foutloosheid bestaat niet in het echte leven

En de ruzie’s en de verwijten, wanneer je allebei de dromen en verwachtingen die je op elkaar geprojecteerd hebt, moet terug nemen en opnieuw als je eigen verantwoordelijkheid zien. En liefde leren beschouwen als iets dat moet groeien met zorg en aandacht en wederzijds respect en niet met dromen en fantasieën, simpelweg ‘omdat je het waard bent’. En de vreugde van onze ontdekkingen, de vooruitgang, de overwinningen op onszelf en de problemen die het leven onvermijdelijk kent. Het ontdekken van de wereld om ons heen, met alle verscheidenheid in menselijke relaties. De verzoening in conflicten die zonder einde leken. De spirituele ontwikkeling en het kunstzinnige, financiële kwesties en politiek engagement. De ontdekking van nieuwe intimiteit en liefde voor elkaar, bij iedere fase van zelfontplooiing, vrijwillig of uit noodzaak geboren. En de volgende dag, gewoon weer de nuchtere realiteit, met nieuwe problemen en uitdagingen, zoals dat hoort in het echte leven, waarin theoretische foutloosheid niet bestaat. 

Zouden ze dat allemaal begrijpen? Maar zulke gesprekken kun je eigenlijk alleen voeren met een heel goede vriend of een professioneel therapeut, die de levensgeschiedenis van mensen ook ziet als iets van waarde en ontdekking. Als een vergaarbak van mooie en pijnlijke momenten, waar jij als mens met inzicht het beste uit kunt halen om verder te ontwikkelen en waarvan je het slechtste mag transformeren, of tenminste een erkende plaats geven. Mijn instinct zei me dat het verstandig was om niet teveel te vertellen en over bepaalde onderwerpen helemaal te zwijgen. Ik voelde de emotionele lading die sommige zaken nog voor mij hadden en wilde ze niet de kans geven om emotie van mijn kant op hun manier uit te leggen; mij ten laste te leggen. Ik dacht: ‘Eigenlijk gaat mijn verleden je geen donder aan, want je vraagt er naar om geen andere reden dan er rottigheid in aan te treffen, om mijn gezin schade toe te brengen.’ Bij elke zin die ik uitspreek, houdt de teller in de hoofden van de personen aan de andere kant van de tafel, het aantal ‘signaalwoorden’ bij die zouden kunnen duiden op mishandeling. Jullie kunnen het bekijken!

Significant verschil

Ik voel mij het meest verraden wanneer iemand voorwendt het goed met mij te menen en daarmee bezig is mijn situatie in te schatten, zodanig dat hij er gebruik van kan maken. Het verkrachten van het menselijk contact, noem ik dat. Het belangrijkste dat ik in veertig jaar levenservaring heb geleerd, is dat het meestal aan het begin van een contact al vaststaat of iemand je goed gezind is of niet. Later zal altijd blijken dat je eerste gevoel van herkenning, of je eerste gevoel van ‘wrijving’ bij een persoon, de signalen waren die de rest van de relatie voorspelden. ‘Hé, wat zeg ik nu???’ Is dat niet precies het zelfde als wat de Staatssecretaris van VWS als advies meegaf aan gezinsvoogden? Het luisteren naar je onderbuik-gevoelens en het verder volgen van de eerste indruk, dat het ergens ‘niet pluis’ is?  Nee, het lijkt er sterk op (en ik liet mezelf ook even schrikken toen ik het schreef) maar er is een significant verschil. 

Bij het intuïtieve of instinctieve gevoel dat je krijgt (!) in je privéleven bij nieuwe ontmoetingen, ben je in principe blanco en heb je überhaupt geen oordeel over degene die voor je staat. Het kan nog twee kanten op gaan. Bij een onderzoek naar kindermishandeling echter, wordt het gevoel al een bepaalde richting op gestuurd, vanuit de vooronderstelling van gevaar en ontwikkelingsbedreiging voor het kind. Daarbij is vanwege ‘het belang van het kind’ - tegenover het belang van de ouder - de ouder  automatisch verdachte en krijgt deze bij voorbaat al geen eerlijke kans. Je kunt als ouder ten hoogst aantonen ‘niet-schuldig’ te zijn. Mooier zal het niet worden en als dit je lukt is het al een hele prestatie. De negatieve vooronderstelling blijkt keer op keer, wanneer in AMK-rapporten staat beschreven dat ouders aan de ene kant liefhebbende ouders zijn, heel betrokken en gemotiveerd, terwijl ze tegelijkertijd de ontwikkeling van het kind ‘in gevaar brengen’, wat voor idiote en kromme redenen ze daar ook voor moeten aandragen. Eén van mijn favoriete idioterieën door een gezinsvoogd opgeschreven, luidde:   

‘Moeder is overbezorgd en daarom remt zij het (9-jarige) kind in zijn seksuele ontwikkeling.’  

Zoiets verzin je niet. Zoiets ‘krijg’ je van boven. Maar alleen na het vervullen van de noodzakelijke paranoïde voorbereidingen hier beneden…

Sven Snijer

                      Terug naar Alle artikelen Jeugdzorg Dark horse
http://jeugdzorg-darkhorse.blogspot.com/2012/04/alle-artikelen-jeugdzorg-dark-horse.html