Kinderrechters kunnen onvoldoende tegenwicht bieden tegen de macht van Bureau Jeugdzorg

http://www.eerstekamer.nl/wetsvoorstel/32015_verbetering

Wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, de wet op de jeugdzorg en de Pleegkinderenwet in verband met herziening van de maatregelen van kinderbescherming 

NADER VOORLOPIG VERSLAG VAN DE VASTE COMISSIE VOOR VEILIGHEID EN JUSTITIE1  

Eerste Kamerleden

Gedeeltes uit de tekst:

Vastgesteld 23 oktober 2012

De leden van de SP-fractie hebben ook een vraag over de opmerking van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR) dat het kunnen voorleggen van een geschil aan de kinderrechter over de uitvoering van een OTS «een sterk conflictoplossend vermogen van de kinderrechter vergt en grote deskundigheid op het gebied van de jeugdzorg, kinderbe-scherming en ontwikkelingspsychologie, hetgeen een verzwaring van de taak van de kinderrechter zou betekenen». 

1 Deze leden concluderen dat de NVvR er kennelijk van uit gaat dat kinderrechters die deskundigheid niet hebben en ook niet nodig hebben en dat er daarom geen geschillenregeling zou moeten komen. Deze leden constateren dat het helaas juist is dat de meeste kinderrechters onvoldoende deskundigheid bezitten om voldoende tegenwicht te kunnen bieden tegen de macht van Bureau Jeugdzorg.

Het rouleersysteem, de nog steeds bestaande scheiding tussen straf- en civielrecht en het minimale cursusaanbod zijn hier onder andere debet aan. De Raad van State stelt nadrukkelijk dat de versterking van de positie van Bureau Jeugdzorg het nodig en gewenst maakt dat ouders geschillen over de uitvoering van een OTS aan de kinderrechter kunnen voorleggen. Het logische gevolg is dat de kinderrechter dan ook de deskundigheid moet hebben om het geschil op een goede manier te kunnen beoordelen. Naast deskundigheid is ook tijd nodig om een zaak goed te kunnen behandelen.

Op vragen gesteld in de Tweede Kamer antwoordt de regering dat de Raad voor de Rechtspraak heeft laten weten dat kinderrechters voldoende tijd hadden. Dit is in duidelijke tegenspraak met geluiden die regelmatig in de media opduiken. Die geluiden houden allereerst in dat kinderrechters onvoldoende deskundig zijn om tegenwicht te bieden tegen de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg.  

Daarnaast wordt gehoord dat justitiabelen, maar ook kinderrechters zelf, vinden dat zij onder zware tijdsdruk moeten werken. Is de regering bekend met deze kritiek? Kent de regering het rapport van de Raad voor de Rechtspraak «De positionering van de jeugdrechter»? 

2 Is de regering bereid om dit rapport nog eens uit het stof te halen en met de Raad voor de Rechtspraak in overleg te gaan over de kwaliteit van de jeugdrechtspraak, met het oog op deskundigheid en beschikbare tijd? Volgens deze leden lijkt dit noodzakelijk om de geschillenbehandeling ook werkelijk tot een zinvolle praktijk te kunnen doen uitgroeien.  

Zij ontvangen graag een reactie van de regering op dit punt. De leden van de SP-fractie wijzen ook op de brief van 4 juli 2011 waarin de Raad voor de Rechtspraak met name naar aanleiding van de amendementen een aantal opmerkingen maakt en vragen stelt waarvan de beantwoording van belang is voor een goede toekomstige toepassing van de wet. 

3 Deze leden hebben nog geen antwoorden gezien op deze vragen en verzoeken de regering alsnog te reageren op de brief.  

De leden van de GroenLinks-fractie merken op dat het voorlopig verslag met betrekking tot dit wetsvoorstel al op 31 mei 2011 was vastgesteld. De memorie van antwoord heeft meer dan een jaar op zich laten wachten. In de memorie van antwoord vermeldt de regering dat de reden voor deze vertraging is gelegen in het laten uitvoeren van een ex ante-onderzoek. De eindrapportage van dat onderzoek dateert van 31 januari 2012. Waarom heeft de memorie van antwoord daarna toch nog een half jaar op zich laten wachten?  

3. Inwerkingtreding  

De leden van de VVD-fractie waren verrast dat de regering voornemens is het wetsvoorstel – als het wordt aangenomen door de Eerste Kamer – pas op 1 januari 2015 in werking te laten treden. Bepaalde onderdelen van het wetsvoorstel, waaronder de maatregel van opgroeiondersteuning, zullen zelfs pas in werking treden op het moment dat de stelselherziening 1 TK, 2008–2009, 32 015, nr. 4, blz. 12. 2 S. Verberk en K. Fuhler,″De positionering van de jeugdrechter”, 2006. 3 F.W.H. van den Emster aan de staatssecretaris van veiligheid en Justitie inzake aanvullend advies wetsvoorstel herziening kinderbeschermingsmaatregelen, 4 juli 2012.

5. Artikelsgewijs  

Maatregel van opgroeiondersteuning (artikel 253z) De leden van de VVD-fractie zijn niet overtuigd dat een ondertoezichtstelling (OTS) zou moeten worden opgelegd op het moment dat er geen sprake is van vrijwillige medewerking aan een maatregel van opgroeiondersteuning. Zij pleiten er voor om in alle gevallen – dus ook als aan een maatregel van opgroeiondersteuning niet wordt meegewerkt – als voorwaarde voor het opleggen van een OTS te stellen dat er sprake moet zijn van een ernstige bedreiging in de ontwikkeling van de minderjarige. Dit is ook in lijn met het in de Tweede Kamer aangenomen amendement-Van der Burg en Bontes.1 Graag een reactie hierop van de regering.  

Gesteld wordt dat de maatregel van opgroeiondersteuning een beperking van het ouderlijk gezag inhoudt. De leden van de SP-fractie vragen of dat wel juist is. Het staat, zo merken zij op, namelijk nergens. Bij een OTS is de gezagsbeperking geformuleerd in de bepaling dat de ouders de aanwijzingen van de gezinsvoogd moeten opvolgen (artikel 263, nu artikel 258).

Een dergelijke bepaling kent de maatregel van opgroeiondersteuning niet. Moet de maatregel niet eerder gezien worden als een zogenaamde «drang»-maatregel waarbij de drang uitgaat van het feit dat er een OTS kan komen als ouders niet meewerken? Of is gezagsbeperking juist wel de bedoeling van de regering? Deze leden vragen de regering dit helder te formuleren.  
In 2008 constateerde dat de Raad voor de Kinderbescherming niet in staat was deze taak uit te voeren voornamelijk omdat Bureau Jeugdzorg verzuimde relevante documentatie naar de Raad te sturen. Na dit overduidelijke signaal van de inspectie bleek in 2010 geen verbetering te zijn opgetreden, hetgeen de inspecteur er toe bracht te adviseren beëindiging van een plaatsing altijd aan de kinderrechter voor te leggen. Waarom denkt de regering dat Bureau Jeugdzorg nu wel de discipline zal opbrengen de relevante documentatie tijdig naar de Raad te sturen?  

En hoe denkt de regering dat zulks goed gaat lopen als er een onoverzichtelijk aantal instellingen zal zijn die de gezinsvoogdij gaat uitvoeren? Deze leden ontvangen graag een antwoord dat verder gaat dan het constateren dat dit de verantwoordelijkheid van de gemeente zal zijn, gezien de rijksoverheid eindverantwoordelijke blijft. 

In reactie op de vraag van de leden van de CDA-fractie over afschaffing van het onderscheid tussen ontheffing en ontzetting uit het ouderlijk gezag door introductie van de maatregel tot beëindiging van het gezag, heeft de regering geantwoord dat niet de ouders, maar het kind centraal moet staan. Is het niet juist bij deze rechtsvormen dat ook de perceptie bij de ouders een grote impact kan hebben op het hele gezin en dus ook op het belang van het kind? Omdat het goed voorstelbaar is dat voor de betrokken ouders het wel een groot verschil maakt of men ontheven wordt of ontzet wordt uit het ouderlijk gezag, kan juist dit verschil positieve betekenis hebben. De voorgestelde «vereenvoudiging» doet dit teniet.

Uit ‘De positionering van Jeugdrechters’

Ook wordt door jeugdrechters regelmatig naar voren gebracht dat gezinsvoogden onvoldoende zijn toegerust voor hun taak. “De aard van de werkzaamheden van de huidige gezinsvoogd, voornamelijk casemanager, komt niet meer overeen met de opleiding van gezinsvoogden. Veel te veel gezinsvoogden zijn onvoldoende toegerust voor hun zware taken.” 

“Er is bij Bureau Jeugdzorg weinig tijd voor daadwerkelijke hulpverlening en er is een groot verloop van medewerkers, waardoor ook “groentjes” vol ingeschakeld worden, met niet altijd het gewenste resultaat. Jeugdzorg kan daar naar mijn mening

ook niet veel aan doen: het is dweilen met de kraan open. De mensen worden slecht betaald en staan onder grote druk in hun functioneren, ook vanuit de maatschappij.”

Aan dergelijke opmerkingen wordt, tijdens de casestudies en in de open antwoorden op het enquêteformulier, wel toegevoegd dat de spreekwoordelijke uitzondering de regel bevestigt: “De kwaliteit van de gezinsvoogdij is in het algemeen onvoldoende, maar er zijn wel gezinsvoogden die het uitstekend doen.” 

Het gebruik van aanwijzingen 

De schriftelijke aanwijzing is één van de ‘instrumenten’ die de gezinsvoogd ten behoeve van zijn taakinvulling ter beschikking staan. Het betreft de opdracht van de gezinsvoogd aan de minderjarige of aan de ouder die het gezag heeft, om iets te doen of juist te laten. Uit de enquêteresultaten blijkt dat slechts 14 procent

van de (civiele) rechters vindt dat de gezinsvoogden van deze mogelijkheid doorgaans een juist gebruik maken. “Het ligt namelijk vooral aan de gezinsvoogd of hij ertoe overgaat om tot een aanwijzing te besluiten: het is extra werk en hij maakt zichzelf kwetsbaar. 

Veelal verzandt de zaak in doorpraten en doormodderen. En als er dan al een aanwijzing wordt gegeven, zijn de ouders verbaasd dat zij voor bezwaar bij de gezinsvoogdij-instelling terecht moeten in plaats van bij de kinderrechter. De procedure is in verband met de oplossing van de zich voordoende pedagogische problemen ook te omslachtig.” Daarbij speelt mee dat een gezinsvoogd vaak niet goed weet hoe een aanwijzing juridisch vorm moet worden gegeven en aan welke eisen moet worden voldaan. Bovendien is de sanctievoor het niet-naleven van een aanwijzing het ontheffen van het gezag en dit wordt vaak als een te vergaande en daardoor niet-adequate reactie gezien. 

Gebrek aan controle 

De jeugdrechters vinden de tekortkomingen in de regie door de gezinsvoogden extra bezwaarlijk wegens het gebrek aan controle op de uitvoering van taken door het Bureau Jeugdzorg. “Het primaat van de beslissingen rondom een minderjarige ligt bij BJZ. Er is nauwelijks controle op de uitoefening van de taken. De Raad voor de Kinderbescherming speelt nauwelijks een rol, ook wanneer hij een adviserende taak heeft. De rechter heeft geen mogelijkheden tot beïnvloeding van de werkwijze van BJZ, anders dan een verzochte maatregel af of toe te wijzen. Het evenwicht tussen uitvoering en controle daarop is volledig zoek. Daarnaast is BJZ nog niet de professionele organisatie waar in de wet van wordt uitgegaan.” Kortom, er is volgens de jeugdrechters sinds de wetswijziging van 1995 een vacuüm ontstaan:

de regie in de keten van de jeugdbescherming die eerst bij de rechter lag, is naar hun mening onvoldoende overgenomen door het Bureau Jeugdzorg. 

NB

Dit zijn klachten uit 2000 en 2006!

Is er iets verbeterd?

                   Terug naar Alle artikelen Jeugdzorg Dark horse

http://jeugdzorg-darkhorse.blogspot.com/2012/04/alle-artikelen-jeugdzorg-dark-horse.html