Jeugdwet: heilloze hang naar een heilsidee

12 september 2013 door Ariëlle de Ruijter  

De socioloog Frank Furedi, altijd goed voor een pakkend citaat, schrijft: “Sinds het begin van de twintigste eeuw zijn beleidsmakers steeds meer geneigd om op kinderen te rekenen als een instrument voor verbetering van de maatschappij”. Ook in Groot-Brittannië hebben alle grote politieke partijen zich achter het heilsidee geschaard van ‘vroege interventie’ in het leven van een kind. Ik vraag me af wie er überhaupt een ‘interventie’ wenst in zijn leven of in zijn gezin?  

De term is afkomstig uit de militaire wereld, een ‘militaire interventie’, een ‘ingreep’ zoals Syrië boven het hoofd hing. Geen idioom dat past bij het leven van kinderen en hun gezinsleven. ‘Het moederschap bemoederd’ luidde de titel van mijn scriptie tijdens mijn kandidaatsonderwijs en ik maak me nog steeds zorgen over dit paternaliseren van alle paters en maters die in overgrote meerderheid wel degelijk verantwoordelijk zijn en heel goed zonder ‘militaire’ ingreep uit de voeten kunnen. 

Gij zult leren vertrouwen 

In de memorie van toelichting bij de nieuwe jeugdwet lees ik: “Ouders en jeugdigen moeten leren op eigen vaardigheden te vertrouwen zodat zij zelf in hun verbanden verder kunnen.” Alweer: ze móeten leren. En dat moet dan door vroegtijdige ondersteuning en door de experts in kinderopvang en school en een uitdagende woonomgeving en door vrijwilligers en buurtgenoten. We krijgen eerder en vaker een steeds indringender en verdergaande betrokkenheid van de staat, de gemeente, de beroepsopvoeders bij de opvoeding.  

Zal dat de opvoedingsvragen verminderen? Nee. Ik vertrouw eerlijk gezegd meer op spontane initiatieven ‘van onderaf’: ouders en scholen die samen oplossingen bedenken. Buren en buurten die zelf initiatieven nemen – kleinschalig en in de directe omgeving van de gezinnen. Een recent rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR, 2012) is getiteld ‘Vertrouwen in burgers‘. Mijn eerste gedachte was: kan er in 2014 ook een WRR-rapport komen over vertrouwen in ouders? Nou ja, er was al een CDA-studie met die naam (Wetenschappelijk Instituut voor het CDA, 2010) met als een van de motto’s: “Steun het moderne familie- en gezinsnetwerk.”

Modern jeugdbeleid versus traditioneel jeugdbeleid

René Clarijs vergelijkt het ‘moderne jeugdbeleid’ in de nieuwe wet met ‘traditioneel jeugdbeleid’ in zijn analyse ‘De dreigende beleidsklucht van de transitie jeugdzorg‘ (‘Jeugdbeleid’, nummer 3, 2012). Hij merkt op dat het moderne jeugdbeleid als doel heeft “goed burgerschap in de samenleving”, terwijl het traditionele jeugdbeleid gericht is op het beheersen van problemen. Verwar die twee niet. De nieuwe jeugdwet doet dat wel. Als de jager met hagel schiet, raakt hij ook de gezonde vogels. In artikel 2.3 staat: ‘Voor een jeugdige of ouder die opvoedhulp nodig heeft treft het college een voorziening (..)’. Een jeugdige die opvoedhulp nodig heeft? Hulp dus bij het gezond en veilig opgroeien. Te groeien naar zelfstandigheid. Voldoende zelfredzaam te worden om maatschappelijk te kunnen participeren. Rekening houdend met zijn leeftijd en ontwikkelingsniveau. Maak kennis met de toekomstige generatie in de ogen van onze Haagse leiders: de gezonde en brave burgers volgens het heilsperspectief anno 2013. Zo maakbaar hebben we het nog niet meegemaakt.

Generatie Einstein

Volwassenen hebben zich altijd zorgen gemaakt of zij het gedrag van jongeren wel kunnen beheersen. En steeds ontdekten ze – na eerst in de fout te gaan met te heftige ‘interventies’ – dat diezelfde jonge mensen er gewoon zelf goed uitkwamen. Hippies waren langharig werkschuw tuig, beatmuziek-popmuziek-punk-rap was verwerpelijke herrie, met het internet zouden alle remmen los gaan; ze groeiden allemaal op voor galg en rad. En let nu eens op de jongeren uit de jaren zestig-zeventig, de lost generation: zij beheersen nu alle sleutelposities, en we zijn helemaal niet verloren. De jongere lichting idem dito: de generatie Einstein is eindeloos goed in netwerken, reizen, internationaliseren, samenwerken, creatieve oplossingen bedenken Ook met hen zijn we allesbehalve verloren.

Ouders erkennen

Als we nou eens op alle fronten ouders zouden erkennen als capabel, verantwoordelijk, betrokken. Als intuïtieve, goede opvoeders, en ze hun eigen wegen laten gaan. Laten we ophouden met ouders te bemoederen. Dat is al te lang bezig – meer dan een eeuw. Ook door experts, pedagogen en andere professionals. Zoals politici en beleidsmakers, die hebben er een handje van om ouders moreel ter verantwoording te roepen. Daarmee ondermijnen ze het vertrouwen van ouders, wat de overheid nu juist wil bevorderen met een wet. Beter zou zijn ouders te laten zien dat zij niet de enige zijn met vragen en dat zij niet zelf de oorzaak zijn van hun gevoel van falen of twijfel. Politici en pedagogen zijn zelf toch ook ouders? Of zijn het alleen de ánderen die ‘verantwoordelijkheid moeten nemen’ en doen alleen zijzelf dat al lang en adequaat?

Opvoeding verandert mee

Een ingewikkelde maatschappij vraagt om een lange opvoeding. Geen twee mensen, ook niet twee ouders, voeden gelijk op. En geen twee kinderen reageren gelijk op opvoeding. Opvoeden is een onzeker avontuur. De maatschappij vernieuwt zich steeds en dus ook de directe omgeving van ieder kind: internet, echtscheidingen, relatievormen, woonvormen, werk en werkloosheid, crisis. Kinderen én ouders experimenteren in die context. Laten wij ze die ruimte volop geven, en alleen helpen als er hulp nodig is.

 

Lees verder:

http://blogs.kenniscentrum-kjp.nl/arielle-de-ruijter/2013/09/12/jeugdwet-heilloze-hang-naar-heilsidee/#comment-192