Gegevens
Met
de opinie ‘Drang in de jeugdzorg’ legt de voormalige kinderrechter Nanneke
Quik-Schuijt precies de vinger op de zere plek.
Ze
haalt een voorbeeld aan van een schriftelijke ‘beslissing’ van het Rotterdamse
Jeugdbeschermingsplein waarin ouders een contactpersoon krijgen toegewezen met
de mededeling: “Deze hulpverlening is niet meer vrijblijvend, daar zijn onze
zorgen te ernstig voor.”
De gemeente en betrokken beroepskrachten doen net alsof ze
bevoegd zijn om beslissingen te nemen die in een rechtsstaat alleen door een
rechter genomen kunnen worden.
De grens tussen drang en dwang vervaagt. Quik-Schuijt
constateert terecht, dat de ouders gewoon de deur dicht kunnen houden, omdat de
instanties geen enkele titel hebben om bij hen binnen te komen.
Voor
de bescherming van kinderen hebben we in ons land heel goede procedures. Melden
bij de Raad voor de Kinderbescherming en een verzoek voorleggen aan de rechter.
FJR
2015/51, aflevering 10, oktober, pag. 214.
Update 30 oktober 2015: het gehele artikel "Drang in de
Jeugdzorg" - Nanneke Quik-Schuijt
Mr.
A.M. Quik-Schuijt
1
Opinie
Drang
in de Jeugdzorg
FJR
2015/51 oktober 2015
Na
jarenlange discussie over een oplossing voor de problemen in de jeugdzorg hakte
Minister Rouvoet de knoop door: een stelselwijziging is onvermijdelijk, de
gemeente staat dichter bij de burger en zou daarom sneller en gerichter zorg
kunnen leveren.
Daardoor
zou de druk op de zware geïndiceerde zorg afnemen en zou het probleem van de
wachtlijsten eindelijk tot een oplossing komen. Er werd veel en kwalitatief op
hoog niveau gebrainstormd over de vraag hoe deze operatie zo goed m mogelijk
tot een goed einde zou kunnen worden gebracht … totdat er een nieuw kabinet
(Rutte 1) aantrad, gevolgd een kabinet-Rutte 2, de post van minister voor jeugd
en gezin na zijn korte bestaan weer werd afgeschaft, en de discussie werd
verlegd naar de vraag hoe de gewenste transitie zo snel mogelijk kon worden
gerealiseerd.
Overdracht
van de zorg voor jeugd aan de gemeente zou immers, in de ogen van de nieuwe
bewindslieden, goedkoper kunnen en de beoogde bezuiniging moest zo snel
mogelijk worden gerealiseerd.
De
behandeling van de Jeugdwet in de Eerste Kamer was voor mij een nachtmerrie: ik
stond een sta achter de overdracht naar de gemeente, maar de behandeling van
het wetsvoorstel in de Eerste Kamer heb ik als Eerste Kamer onwaardig ervaren:
een wetsvoorstel dat in november 2014 binnenkomt, met de mededeling dat hij
vóór 1 januari afgehandeld moet zijn. Een wetstekst van 69 pagina’s, waaraan de
Raad van State – zeer uitzonderlijk – 49 bladzijden wijdde, en een MvT van 261
pagina’s.
Als
het aan mij had gelegen, hadden we ons niet onder druk laten zetten, ook al was
de beoogde bezuiniging al ingeboekt. Maar ook voor op zich verstandige
standpunten heb je in de politiek een meerderheid nodig.
Wat
mij opviel in de discussie is dat “drang” ineens tot een belangrijk item wordt
gebombardeerd, hoewel de wetstekst daar op zich geen aanleiding voor gaf. Drang
in de jeugdzorg, dit is ouders onder druk zetten om “vrijwillig” hulp te
accepteren in het belang van hun kinderen, is op zich niet verkeerd.
De
vrijwillige hulpverlening is jarenlang zó vrijblijvend geweest dat ik mij als
kinderrechter, en veel collega’s met mij, afvroeg of die hulpverleners de
kinderen wel in beeld hadden. Als ouders niet meer gemotiveerd waren om hulp te
accepteren, werd deze stopgezet ongeacht wat dit betekende voor de kinderen.
Veel kinderrechters hadden toen graag gezien dat er wat meer “outreachend” werd
gewerkt.
Je
zou zeggen dat de huidige “drang”-filosofie in die behoefte voorziet. Maar het
gaat mis als de grens tussen drang en dwang niet scherp wordt getrokken. Dat
dit aan de orde is, werd pijnlijk duidelijk op de studiedag van de Vereniging
voor Familie-en Jeugdrecht, toen de Rotterdamse advocaat Feiner ons een
schriftelijke “beslissing” voorlegde van de gemeente Rotterdam, Jeugdbeschermingsplein,
waarin letterlijk de volgende zin voorkwam:
“U
krijgt een contactpersoon van het Jeugdbeschermingplein toegewezen. Deze gaat U
helpen om de opvoedingssituatie van kind X te verbeteren. Deze hulpverlening is
niet meer vrijblijvend, daar zijn onze zorgen te ernstig voor. Wij advisering U
dus dringend om mee te werken.”
De
laatste twee zinnen zijn onbegrijpelijk omdat zij innerlijk tegenstrijdig zijn:
niet vrijblijvend, maar een advies, geen verplichting.
In
de medische wereld speelt het begrip informed consent een belangrijke rol. In
de jeugdzorg is dat begrip in het kader van de drang/dwang-controverse m.i.
eveneens van kapitaal belang. In het belang van kinderen mag er best een stevig
appel worden gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van ouders. Maar ze hebben
het volste recht om te weten waar ze precies aan toe zijn. In bovenstaande
tekst is dat volstrekt onduidelijk.
Mijn
eerste reactie was dat er onder dit, als “besluit’ gekwalificeerd, geschrift
moest staan dat er recht van bezwaar en beroep was. Bij nader inzien ben ik
echter van mening dat hier helemaal geen sprake is van een besluit in de zin
van de AWB. Ouders kunnen volstaan met de deur dicht houden.
De
jeugdbescherming zal dan een volgende stap zetten als zij de situatie daarvoor
ernstig genoeg achten. Er zou dus gewoon moeten staan: “Wij bieden u een
contactpersoon aan van het Jeugdbeschermingsplein. Deze kan u helpen om de
opvoedingssituatie van kind X te verbeteren. Indien u niet op dit aanbod ingaat
zullen wij ons over de ontstane situatie beraden.
Omdat
wij ernstige zorgen hebben over uw kind is het mogelijk dat wij dan aan de Raad
voor de Kinderbescherming vragen om een onderzoek te doen naar de vraag of u
gedwongen moet worden om hulp bij de opvoeding te accepteren.
Als
de Raad tot de conclusie komt dat dat het geval is zal de Raad aan de rechter
vragen om uw kind onder toezicht te stellen. U treft als bijlage aan een folder
over de rechtsgang en de gevolgen van een ondertoezichtstelling.”
Of
woorden van gelijke strekking.
Als
ouders er dan voor kiezen om mee te werken is er sprake van informed consent .
Kiezen ouders ervoor om niet mee te werken, dan kunnen ze gewoon de deur dicht
houden. De jeugdbescherming heeft geen titel om bij ze binnen te komen en moet
dan een beslissing nemen of zij een traject in gedwongen kader via de rechter
wil opstarten. Ik ben benieuwd wat de bestuursrechter gaat zeggen over de
hiervoor omschreven werkwijze van de gemeente Rotterdam, die mogelijk ook door
andere gemeenten wordt gehanteerd.
Nanneke
Quik-Schuijt was vele jaren kinderrechter en tot 2 juni 2015 lid van de Eerste
Kamer.
Update: 27 november 2015
Gemeente Rotterdam mag gezinnen geen jeugdhulp opleggen, dat mag alleen de
kinderrechter!
http://www.advokatenkollektief.com/verplichte-jeugdhulp-opleggen-dat-mag-alleen-de-kinderrechter/
Sinds 1 januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor de uitvoering van
jeugdhulp aan gezinnen. Als er ernstige zorgen zijn over opvoedingsproblemen
binnen gezinnen worden die zorgen gemeld bij het Jeugdbeschermingsplein van de
gemeente.
Het Jeugdbeschermingsplein bepaalt dan of de zaak zo ernstig is dat
de Raad voor de Kinderbescherming moet worden ingeschakeld en naar de kinderrechter
moet worden gegaan.
Vaak wordt ouders alsnog een laatste kans geboden bepaalde
jeugdhulp te accepteren. Dit gebeurt dan in een zogenaamd drangkader.
Als ‘drang’ wordt ingezet krijgt het gezin meteen een jeugdbeschermer van
Jeugdbescherming Rotterdam toegewezen, zonder dat aan ouders iets wordt
gevraagd.
De rechtbank heeft bij uitspraak van 24 november 2015 bepaald dat zo’n
besluit van het Jeugdbeschermingsplein gewoon geweigerd mag worden door ouders
en kinderen
Als ouders dat doen dan lopen ze wel het grote risico dat de zaak wordt
voorgelegd aan de kinderrechter en dat het gezag daadwerkelijk wordt beperkt of
dat de kinderen uithuisgeplaatst worden. De rechter vindt wel dat de beslissing
van het Jeugdbeschermingsplein ondoorzichtig is en eigenlijk ook niet
behoorlijk is, omdat ouders onvoldoende worden betrokken bij de besluitvorming
over welk traject van jeugdhulp dan noodzakelijk zou zijn en of de zorgen
eigenlijk wel terecht zijn.
Mijn advies is dat als de gemeente u jeugdhulp aanbiedt, terwijl u vindt dat
dat te weinig is of de verkeerde jeugdhulp, dat u dan altijd aan de gemeente
vraagt om het aanbod van jeugdhulp op schrift te zetten in een zogenaamde
‘verleningsbeschikking jeugdhulp’.
U kunt dan altijd bezwaar maken en zelf
beargumenteren waarom u andere, beter geschikte jeugdhulp nodig heeft of juist
geen jeugdhulp nodig heeft.
U hoeft niet bang te zijn voor de kinderrechter. Die toetst namelijk of de
gemeente op zorgvuldige wijze een beslissing neemt die diep ingrijpt in uw
gezin. Bovendien zal de Raad voor de Kinderbescherming eerst nog onderzoeken of
de gemelde zorgen wel kloppen en of er daadwerkelijk sprake is van een
bedreiging van het welzijn van de kinderen. Pas als ook de Raad voor de
Kinderbescherming die conclusie trekt, kan de Raad een verzoek tot
ondertoezichtstelling indienen bij de kinderrechter.
De kinderrechter zal
altijd toetsen of u noodzakelijke jeugdhulp accepteert en of er echt wel sprake
is van ernstige bedreiging van de kinderen. De Kinderrechter toetst ook of het
plan dat is opgesteld om de problemen op te lossen wel goed genoeg is. U krijgt
altijd de gelegenheid om uw mening te geven en u wordt door de kinderrechter
beschermd tegen verkeerde beslissingen van de jeugdhulpverleners.
Mijn advies bij een zorgmelding: De Koffietactiek! Indien medewerkers van
het wijkteam zorgen hebben en graag bij u langs willen gaan. Nodig ze uit en
biedt een kopje koffie aan. Hoewel soms verkeerde adviezen en beslissingen
worden genomen, gebeurt dit bijna altijd vanuit oprechte bedoelingen de
kinderen in het gezin te helpen. In die situaties loont het eerst met elkaar in
gesprek te gaan en als u er niet uit komt, onafhankelijk advies te vragen.
Als u er niet uitkomt, of als u angst heeft voor het optreden van de
gemeente, kunt u altijd bellen voor een gratis telefonisch advies. U kunt uw
klachten ook doorgeven aan de kinderombudsman.
Reinier
Feiner
jeugd- en strafrechtadvocaat
