Overheid moet kinderen in tehuizen beter beschermen tegen misbruik

 NRC, zaterdag 6 oktober 2012

 

De overheid moet maatregelen nemen om de 40.000 kinderen en jongeren in pleeggezinnen en tehuizen beter te beschermen tegen seksueel misbruik. Vooral kinderen met een verstandelijke beperking lopen „een ontoelaatbaar groot risico”. staat in de onderzoeksrapporten van de Commissie Samson waarover NRC beschikt.

Voor deze groep is de kans op misbruik driemaal zo groot als bij de kinderen in de reguliere jeugdzorg. Ook bij deze ‘reguliere zorg-kinderen’ komt misbruik nog „schokkend vaak” voor, drie tot vier keer meer dan bij kinderen die gewoon thuis wonen.

Dit staat in het eindrapport van de commissie-Samson dat maandag wordt gepresenteerd en dat deze krant al heeft ingezien.

De commissie van voormalig procureur-generaal Rieke Samson onderzocht de afgelopen twee jaar in opdracht van de ministeries van Justitie en van Jeugd en Gezin het seksueel misbruik van minderjarigen die door de overheid zijn geplaatst in rijksjeugdinrichtingen, kindertehuizen en pleeggezinnen. De commissie kwam er in navolging van de commissie-Deetman, die onderzoek deed naar misbruik van kinderen in kostscholen en andere instellingen van de Rooms-Katholieke Kerk.

Vooraf was al duidelijk dat kindermisbruik geen exclusief rooms probleem is. Samson documenteert in haar honderden pagina’s tellende rapport hoe het ook onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid mis kon lopen. „Seksueel misbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag vormden in de hele onderzoeksperiode 1945-2008 een structureel probleem.”

Het seksueel misbruik blijkt verbonden met het systeem van de zorg in tehuizen. „Waarin groepen jeugdigen met veel (seksuele) problemen bijeen worden gebracht en begeleid worden door professionals die onvoldoende kennis en ervaring hebben om een pedagogisch veilige omgeving te garanderen.” Groepen met jongens en meisjes onder één dak lijken „een ongelukkige keuze, die vooral meisjes aan een sterk verhoogd risico blootstelt”.

Het seksueel misbruik in pleeggezinnen komt minder vaak voor dan in tehuizen, maar is ook vaak ernstig. Dat bleek onder meer uit de 800 meldingen die de commissie-Samson ontving. Misbruik begon vaak op jonge leeftijd en duurde soms jaren. Bij veel kinderen was ook sprake van fysieke en emotionele mishandeling en verwaarlozing.

Plegers waren, en zijn, vooral mannelijke groepsleiders en pupillen. In tehuizen is de pleger meestal een pupil. In pleeggezinnen zijn het vooral (pleeg)vaders of andere mannelijke gezinsleden. Slachtoffers zijn in meerderheid meisjes in de puberleeftijd.

Om het misbruik in te dammen zijn maatregelen nodig. De pedagogische kwaliteit van groepsleiders moet beter, net als de seksuele opvoeding van kinderen in tehuizen. Er moet ook meer aandacht komen voor de behandeling van kinderen en jongeren die slachtoffer zijn geworden. Tot nu toe wordt er vooral overgeplaatst. Bovendien moet het toezicht in de jeugdzorg onafhankelijk worden, aldus het rapport, bijvoorbeeld door de Jeugdinspectie los te koppelen van het ministerie van Volksgezondheid.

Het misbruikprobleem in de jeugdzorg is in elk geval omvangrijker dan de 31 meldingen die jaarlijks binnenkomen bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de 12 meldingen bij de Inspectie Jeugdzorg. Het is van belang, aldus het rapport, om duidelijk te maken wanneer instellingen misbruik moeten melden bij inspecties. De groeiende alertheid bij pleegouders en groepsleiders, mede door de publiciteit over kindermisbruik, is een „gunstige” ontwikkeling.

Uit de meldingen bij de commissie, en uit interviews met elf misbruikte jeugdzorgpupillen, blijkt een groot tekort aan aandacht en zorg voor slachtoffers. Kinderen probeerden het misbruik aan te kaarten, maar kregen weinig of geen hulp of werden niet geloofd. Het duurde lang voordat instellingen in actie kwamen, als ze al in actie kwamen. „Vrijwel alle jongeren zijn verdrietig en teleurgesteld over de aanpak van de professionals.”